دریافت گواهینامه خلبانی هلی شات تنها یک تست ساده پرواز نیست؛ این فرآیند بخشی از نظام یکپارچه مدیریت آسمان کشور ایران است. بر اساس شیوه‌ نامه CAD 9060 سازمان هواپیمایی کشوری، پهپادها دیگر «اسباب‌ بازی» محسوب نمی‌ شوند و خلبان آن‌ها، یک «عنصر هوانوردی» است. قانون هوانوردی غیر نظامی صراحتاً اعلام می‌کند که مالکیت یک کواد کوپتر یا هلی شات (از هر برندی، به‌ویژه کوادکوپتر DJI) به تنهایی برای پرواز کافی نیست. هر کاربر موظف است بلافاصله پس از خرید، نسبت به هویت‌ بخشی به پرنده خود از طریق ثبت پلاک و دریافت سند مالکیت در سامانه سازمان هواپیمایی اقدام کند. علاوه بر این، برای نشستن پشت دسته‌ های کنترل، گذراندن دوره تخصصی REPL و دریافت گواهینامه مهارت خلبانی، یک الزام قانونی غیرقابل چشم‌ پوشی است تا امنیت فضای هوایی کشور حفظ شود.»


مقاله مرتبط: آیا کوادکوپتر مجوز میخواهد

چرا داشتن گواهینامه هلی شات الزامی است؟

بسیاری تصور می‌کنند داشتن فاکتور خرید یا پلاک پهپاد برای پرواز کوادکوپتر کافی است؛ اما طبق قانون، خلبان پهپاد باید صلاحیت علمی و عملی خود را اثبات کند. دلایل اصلی ضرورت این مدرک عبارتند از:

• اخذ مجوز پرواز : برای هر نوع فعالیت تجاری یا پروژه‌ای در سطح شهر، شما باید از مراجع ذی‌ صلاح (شورای تامین، فرمانداری و ...) مجوز بگیرید. بدون ارائه گواهینامه خلبانی معتبر، هیچ مجوزی برای پرواز صادر نمی‌شود.
• مسئولیت مدنی و حقوقی: در صورت بروز حادثه یا ورود به مناطق ممنوعه، داشتن گواهینامه نشان‌ دهنده این است که شما با قوانین هوانوردی آشنا بوده‌اید و این موضوع در روند رسیدگی‌ های قانونی بسیار تعیین‌ کننده است.
• تخصص در نگهداری: بخش بزرگی از آموزش‌ها مربوط به سلامت پرنده و جلوگیری از سقوط ناشی از نقص فنی است.
• جلوگیری از ضبط پرنده توسط ناجا: ضابطین قضایی و انتظامی در صورت مشاهده پرواز، اولین مدرکی که مطالبه می‌ کنند (علاوه بر پلاک)، گواهینامه خلبانی هلی شات است. عدم ارائه آن می‌تواند منجر به توقیف میان‌ مدت یا دائم دستگاه شود.
• پوشش بیمه مسئولیت: جالب است بدانید هیچ شرکت بیمه‌ای، خسارت ناشی از سقوط پهپاد بر روی اشخاص یا اموال را بدون داشتن گواهینامه خلبانی معتبر توسط اپراتور، پرداخت نمی‌ کند.
• امکان فعالیت در پروژه‌های دولتی: هیچ نهاد دولتی یا نیمه‌دولتی (نفت، نیرو، راه و شهرسازی) قرارداد نقشه برداری یا تصویربرداری را با فردی که گواهینامه رسمی ندارد، امضا نخواهد کرد.

مرجع صادر کننده گواهینامه پهپاد کیست؟

از سال ۱۳۹۷، متولی انحصاری نظارت بر پهپادهای غیرنظامی در ایران، سازمان هواپیمایی کشوری (CAO.ir) است. تمامی گواهینامه‌ های صادر شده توسط اتحادیه‌ها، باشگاه‌ های غیر رسمی یا کارگروه‌ های قدیمی، دیگر فاقد اعتبار قانونی برای استعلامات دولتی هستند. گواهینامه باید مستقیماً تحت نظارت سازمان هواپیمایی صادر شود.

مراحل گام‌ به‌ گام دریافت گواهینامه انواع هلی شات

برای تبدیل شدن به یک خلبان مجاز، باید مسیر زیر را طی کنید:

۱. احراز شرایط اولیه

• سن: حداقل ۱۸ سال تمام و حداکثر ۶۰ سال.
• مدارک: ارائه گواهی عدم سوء پیشینه و مدرک تحصیلی (حداقل دیپلم).
• تجهیزات: داشتن پهپاد شخصی که دارای پلاک رسمی از سامانه سازمان هواپیمایی باشد، برای آزمون عملی الزامی است.

۲. ثبت‌ نام در مراکز مجاز (ATO)

شما نباید به هر آموزشگاهی مراجعه کنید. تنها مراکز آموزشی که دارای مجوز ATO (Approved Training Organization) از سازمان هواپیمایی هستند، صلاحیت برگزاری دوره را دارند. لیست این مراکز در سایت سازمان هواپیمایی کشوری قابل استعلام است.

۳. گذراندن دوره تئوری و عملی

دوره آموزشی شامل سرفصل‌ های سنگین و تخصصی است که شما را از یک اپراتور معمولی به یک خلبان تبدیل می‌کند:

• هواشناسی (Meteorology): شناخت پدیده‌های جوی، بادهای سطحی و تاثیر دما بر باتری لیتیوم-پلیمری.
• قوانین هوانوردی (Air Law): آشنایی با مناطق ممنوعه (No-Fly Zones)، حریم‌ های فرودگاهی و حقوق شهروندی.
• آیرودینامیک و مکانیک پرواز: نحوه تولید نیروی برا (Lift) در مولتی‌ روتورها.
• مدیریت شرایط اضطراری: واکنش سریع در زمان قطع سیگنال (Lost Link) یا آتش‌سوزی باتری.

۴. آزمون نهایی

پس از اتمام ساعات آموزش، دو مرحله آزمون برگزار می‌شود:

• آزمون کتبی: شامل سوالات چهار گزینه‌ ای از مباحث فنی و قانونی.
• آزمون عملی (Check Ride): ممتحن سازمان، مهارت شما را در تیک‌ آف، لندینگ دقیق، پرواز در مودهای دستی (بدون GPS) و اجرای مانورهای کنترلی ارزیابی می‌ کند.

پیش‌ نیازهای حیاتی قبل از ثبت‌ نام در دوره گواهینامه کوادکوپتر

قبل از واریز وجه به آموزشگاه‌ ها، باید از دارا بودن این شرایط اطمینان حاصل کنید:

• وضعیت نظام وظیفه: برای آقایان، داشتن کارت پایان خدمت، معافیت یا گواهی اشتغال به تحصیل الزامی است.
• تاییدیه حراستی: پس از ثبت‌ نام، مشخصات شما توسط سازمان هواپیمایی از مراجع ذی‌ صلاح استعلام می‌شود. افرادی با سوء پیشینه کیفری موثر، در دریافت گواهینامه با مشکل مواجه خواهند شد.
• سلامت جسمانی: بینایی کافی (با عینک یا بدون آن) و سلامت روانی برای کنترل استرس در شرایط اضطراری.
• ثبت پهپاد در سامانه uas.cao.ir: شما نمی‌توانید با پهپاد پلاک‌ نشده آزمون عملی بدهید. ابتدا باید مالکیت پرنده را در سامانه سازمان هواپیمایی تثبیت کنید.

دوره آموزشی گواهینامه هلی شات شامل چه سرفصل هایی است؟

دوره خلبانی پهپاد معمولاً شامل ۴۰ تا ۶۰ ساعت آموزش است که به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود:

۱. دانش تخصصی

در این دوره ها، شما باید مفاهیمی را بیاموزید که مستقیماً با زنده ماندن پرنده شما در هوا در ارتباط است:

• سلسله مراتب فضای کشور: شناخت فضاهای کلاس G (آزاد) تا فضاهای پرواز ممنوع (P)، محدود (R) و خطرناک (D).
• هواشناسی پیشرفته: درک مفهوم Wind Shear (قیچی باد) و چگونگی خواندن گزارش‌ های METAR که برای خلبانان هواپیما صادر می‌شود.
• الکترونیک و مخابرات: آشنایی با فرکانس‌های $2.4 GHz$ و $5.8 GHz$ و نحوه مقابله با پارازیت‌ های شهری
• تفسیر نقشه‌ های VFR: توانایی خواندن نقشه‌ های هوانوردی برای تشخیص ارتفاع مجاز پرواز در هر منطقه.

۲. مهارت‌ های پروازی (Flight Training)

آزمون عملی صرفاً جلو و عقب بردن پرنده نیست. شما باید مانورهای زیر را در حضور ممتحن اجرا کنید:

• برخاست و نشست عمودی (Precise Landing): فرود دقیق روی یک صفحه یک‌ متری.
• پرواز در مود ATTI: پرواز بدون کمک GPS. این سخت‌ ترین بخش آزمون است؛ اگر ماهواره‌ ها قطع شوند، آیا می‌توانید پرنده را در باد کنترل کنید؟
• مانور هشت انگلیسی (Figure 8): پرواز به شکل عدد 8 برای اثبات تسلط بر جهت‌ یابی (Orientation).
• مدیریت باتری: تخمین زمان بازگشت به خانه (RTH) با توجه به سرعت باد مخالف.

آزمون نهایی

پس از اتمام ساعات آموزش، دو مرحله آزمون برگزار می‌شود:

• آزمون کتبی: شامل سوالات چهارگزینه‌ ای از مباحث فنی و قانونی.
• آزمون عملی: ممتحن سازمان، مهارت شما را در تیک‌ آف، لندینگ دقیق، پرواز در مودهای دستی (بدون GPS) و اجرای مانورهای کنترلی ارزیابی می‌ کند.

جدول اعتبار و تمدید گواهینامه

گواهینامه‌ های خلبانی هلی شات معمولاً دارای مدت اعتبار مشخصی (غالباً ۲ سال) هستند. پس از انقضا، خلبان باید با شرکت در دوره‌ های باز آموزی کوتاه یا ثبت ساعات پروازی مشخص، نسبت به تمدید آن اقدام کند تا صلاحیت او در مواجهه با تکنولوژی‌ های جدید به‌ روز بماند.

شرح هزینه و اعتبار	جزئیات
هزینه دوره آموزشی	بسته به سطح (A1, A2, A3) بین ۵ تا ۱۵ میلیون تومان
مدت اعتبار گواهینامه	۲ سال شمسی
نوع گواهینامه	تفریحی یا تجاری
محدوده مجاز پرواز	طبق شیوه‌ نامه، معمولاً تا ارتفاع ۱۲۰ متر از سطح زمین (AGL)

سوالات متداول

آیا گواهینامه سازمان هواپیمایی در خارج از کشور معتبر است؟

گواهینامه ایران مستقیماً در کشورهای دیگر کارایی ندارد، اما به دلیل اینکه سر فصل‌ های آن طبق استانداردهای ICAO (سازمان جهانی هوانوردی) تدوین شده، روند دریافت گواهینامه در کشور مقصد (مثل گواهینامه Part 107 در آمریکا یا EASA در اروپا) را برای شما بسیار آسان می‌ کند.

اگر پهپاد من کوچک (مثل DJI Mini) باشد، باز هم گواهینامه می‌خواهم؟

طبق قوانین جدید، حتی برای پهپادهای زیر ۲۵۰ گرم که کاربرد تجاری یا تصویر برداری حرفه‌ ای دارند، داشتن گواهینامه برای اخذ مجوز پرواز در مناطق شهری الزامی است.

در روز برگزاری دوره مهارت خلبانی پهپاد چه چیزهایی را باید با خود بیاوریم؟

کارت ملی یا مدرک شناسایی معتبر به همراه کوادکوپتر یا هلی شات خود. نیازی به آوردن لپ تاپ، جزوه و خودکار ندارید.

هزینه دوره های گواهینامه کوادکوپتر چقدر است؟

بسته به اینکه شما چه دوره ای را در چه آموزشگاهی می خرید، هزینه آن متفاوت می شود اما به طور کلی قیمت کلاس دریافت گواهینامه بین ۱۰ تا ۲۵ میلیون تومان در سال ۱۴۰۴ است.


مقالات پیشنهادی

• برد کوادکوپتر
• تعمیر کوادکوپتر